De weddenschap
Jonkheer en dichter Everard Meyster ging in 1661 met zijn vrienden in een Amersfoorts café een weddenschap aan, voor waarschijnlijk 3000 gulden. Hij zou de Amersfoortse bevolking zo ‘gek’ krijgen, om een Kei van 7157 kg vanaf de Waelberch (De Stompert – Soester Hoogt), op Utrechtse heuvelrug bij Soesterberg, naar de Amersfoortse binnenstad te trekken. De kei was in de laatste ijstijd door het schuivende ijs opgestuwd en lag ongeveer 6 kilometer van Amersfoortse centrum. Op 6 juni, de dag voor de keitrekking, had Everard Meyster zijn familie, vrienden en kennissen middels een strooibiljet uitgenodigd de intocht bij te wonen.
Wie onse Klucht behaeght,
Die komt, als ’t morgen daeght.
Bij al de Keysche Gecken,
Die aan haer eygen Key-steen trecken:
In ’t Nimmerdorsche groen,
Daer elck vind sijn caproen:
Wy sullender met singen,
Met danssen, en met springen,
Ter eeren uwer al,
Verheffen en geschal,
Dat bosch t’r af galmt en bomen.
Wie ’t lust, kan morgen komen,
Ick noye al te saem,
Uyt mijn E. MEYSTERS naem.
Het lukte Everard Meyster (foto linksboven ) om de Amersfoorters zo gek te krijgen de kei de dag daarna inderdaad te gaan trekken. Op 7 juni, Pinksterdinsdag in 1661, trokken ongeveer 400 Amersfoorters de grote zwerfkei op een slee naar de Varkensmarkt in het centrum van Amersfoort. Vooraan de stoet reed Jonker Everard Meyster, gevolgd door vaandeldragers, trompetters, paarden en koetsen. Ze werden aangemoedigd door de Amersfoortse bevolking die massaal was uitgelopen voor deze weddenschap. Ondanks dat bij de weddenschap 1 man onder de steen terecht kwam en zijn beide benen verloor, was de weddenschap geslaagd. Everard Meyster deelde tijdens de laatste meters van de Keitrekoptocht bier en krakelingen uit en liet hij herinneringspenningen rondstrooien. De penning had aan één zijde de afbeelding van ’de kei’. Aan de andere zijde stond het familiewapen ‘Meyster’ afgebeeld.
De Keibegraving
De Amersfoorters kregen daarna al snel de naam ‘domme harde Keitrekkers’. Ver buiten de stadsgrenzen werden er grappen en spotdichten gemaakt. Ook de Fransen die op 9 juni, van het rampjaar 1672, Amersfoort binnenvielen hebben om de Keitrekkers gelachen en de spot gedreven. De Amersfoorters hadden voor buitenstaanders van de stad met de kei juist domheid binnengehaald. Amersfoorters kregen vanaf toen de spotnaam ‘Keitrekkers’, want wie trekt er nu hersenloos en zinloos aan zo’n gek gewicht (?). De kei, werd het onderwerp van spot en gelach. Het werd waarschijnlijk geassocieerd met kwakzalverij, het geen goed is afgebeeld in het schilderij “de Keisnijding” (ca 1494) van de Nederlandse schilder Jheronimus Bosch. Zijn schilderij hangt in het Museo del Prado in Madrid. Het Amersfoortse stadsbestuur besloot in 1672 de kei te begraven op de varkensmarkt. Dit besluit ‘de begrafenis van de Kei’ heeft een behoorlijke opstand in Amersfoort te weeg gebracht.
De Keiopgraving
Men had uiteindelijk tot 1903 nodig om de weddenschap in een ander daglicht te stellen. De schaamte was verdrongen en men waardeerde de voltooide weddenschap van Everard Meyster. Het was nog een hele klus om de kei, tijdens het opnieuw bestraten van de markt, terug te vinden. De ‘Oudheidkundige Vereniging Flehite’ riep middels een wedstrijd de inwoners van Amersfoort op om mee te zoeken naar de kei. Na 3 dagen riep Hendrik de Goede (1851), ook wel ‘Spekkie’ genoemd, op zaterdagmorgen 2 mei omstreeks 6 uur de verlossende woorden ‘Jongens Doaristie’. Na wat omzwervingen ligt de steen nu aan de Amersfoortse stadsring, op de hoek van plantsoen zuid – Arnhemsestraat (foto rechtsboven).
Lees alles over de weddenschap, keibegraving, opgraving en de routes die de kei heeft afgelegd in het boek “The Lost Bridge”
De feesten
Op 9 juni 1958 werd de Stichting ‘Amersfoort 700 jaar stad’ opgericht. In 1959 zou Amersfoort 700 jaar bestaan en men had het idee om een enorm (Eeuw)feest te organiseren. “De zorgen van de oorlog werden door hard werken achtergelaten, pijnlijke wonden verdrongen door samen hard te werken aan het opbouwen van wat kapot was gemaakt. Saamhorigheid, trots en ontspanning kwamen samen, tijdens de Keifeesten van 1959 en de kei werd het symbool van vreugde en kracht. Amersfoort was 1 grote keifamilie, wat trots was op haar stad. En deze vreugde en ontlading kwam tot uiting tijdens de feesten van het 700 jarige Amersfoort”, aldus mijn Moeder.
Om het trotse gevoel van de Amersfoortse eeuwfeesten vast te houden werden plannen gemaakt om jaarlijks een ‘Keifeest’ te organiseren, waarin de kei als herboren image moest worden neergezet. De eerste was in 1961, toen een kei afkomstig uit België in het middelpunt stond. Het feest was een initiatief van de Amersfoortse middenstand. De Belgische kei ligt nu aan het begin van de kamp in Amersfoort. Bij de opzet van de feesten in 1961 wilde men een soort pertografisch park creëren met stukken steen uit alle mogelijke landen. Het (middenstand)feest kreeg in 1962, zonder een kei, een mager vervolg, Verder dan de Belgische kei leek men niet te komen. Maar daar kwam in 1971, 10 jaar later, verandering in. Tijdens een bijeenkomst in het gemeentehuis deelde toenmalig wethouder Huslage mee ”het idee voor de zomerfeesten is geboren uit het verlangen acties te laten organiseren direct door de Amersfoortste Contact Commissie (ACC)”. Eind augustus (24 augustus t/m 4 september) twee weken feest met de bedoeling dat de burgerij inbreng kan geven aan het feest. De eerste ‘Keifeesten’ vanuit de gemeente, werden georganiseerd 1971.
De naam van de feesten
Mede door het logo ‘Amersfoort ’n Kei van ’n stad’ werden de Keifeesten/Zomerfeesten door de kranten, burgers en organisatie uiteindelijk de Keistadfeesten genoemd. In het VVV krantje De Grote Klok, uitgave augustus 1971, noemt men de feesten ook de Keistadfeesten.
Foto links: Irene de Smalen en fotograaf Willem de Smalen tijdens de eeuwfeesten van 1959, Amersfoort 700 jaar. Bron: Foto’s privé collectie Foto de Smalen
39 feesten en 24 Keien
In het boek “De Verloren Brug” is o.a. een tabel en wandelkaart te vinden met informatie over alle 24 buitenlandse Keien die tijdens de 39 feesten in Amersfoort zijn geplaatst.
